Vàng da là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

Vàng da là một triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm bệnh lý gan, đường mật, máu và nội tiết, có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Vàng da là do sự tích tụ của bilirubin trong máu. Bilirubin là một chất màu vàng được tạo ra từ sự phân hủy của hemoglobin, một loại protein trong hồng cầu. 

Vàng da

Bài viết sau của Quatanghanquoc sẽ giúp bạn hiểu rõ chi tiết về nguyên nhân, chẩn đoán và cách phòng ngừa bệnh hiệu quả nhất. 

1. Giới thiệu tổng quan về vàng da

Tiêu chí	Vàng da
Định nghĩa	Là tình trạng da, niêm mạc và lòng trắng mắt có màu vàng
Nguyên nhân	Có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm bệnh lý gan, đường mật, máu và nội tiết
Triệu chứng	Ngoài vàng da, có thể kèm theo các triệu chứng khác như buồn nôn, nôn, chán ăn, mệt mỏi, đau bụng, sốt, ngứa da
Chẩn đoán	Dựa vào tiền sử, khám lâm sàng, xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh
Điều trị	Phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh
Phòng ngừa	Có thể thực hiện các biện pháp như vệ sinh an toàn thực phẩm, tiêm phòng đầy đủ, tránh sử dụng rượu bia, các chất kích thích và thuốc có hại cho gan

Gợi ý: Nguyên nhân dẫn đến rụng tóc và các biện pháp khắc phục hiệu quả

Hiện tượng vàng da

2. Vàng da là gì? 

Hiện tượng vàng da ở trẻ em

Vàng da là một triệu chứng phổ biến, được đặc trưng bởi sự thay đổi màu sắc của da và niêm mạc mắt do tăng nồng độ bilirubin trong máu. Bilirubin là một chất màu vàng được tạo ra từ sự phân hủy của hemoglobin, một protein có trong hồng cầu.

Vàng da ở trẻ sơ sinh

Hemoglobin vận chuyển oxy trong máu và khi hồng cầu già đi, chúng sẽ bị phá hủy và thay thế bằng những hồng cầu mới. Bilirubin được tạo ra từ quá trình phá hủy này sẽ được chuyển đến gan, nơi nó được chuyển đổi thành dạng hòa tan trong nước và bài tiết ra ngoài qua đường mật.

Vàng da là gì

Xem thêm: Bệnh cúm mùa và các biện pháp phòng chống hữu ích, hiệu quả

3. Nguyên nhân gây vàng da như thế nào ?

Nguyên nhân gây vàng da

Có 4 nhóm nguyên nhân chính bao gồm:

Lý do gây vàng da

• Bệnh liên quan đến hồng cầu: Các bệnh lý làm tăng tốc độ phá hủy hồng cầu, chẳng hạn như thiếu máu tan máu, bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh bạch cầu, bệnh gan nhiễm mỡ,…
• Bệnh liên quan đến tế bào gan: Các bệnh lý làm tổn thương tế bào gan, chẳng hạn như viêm gan virus, viêm gan do rượu, xơ gan,…
• Bệnh liên quan đến các ống mật nhỏ trong gan: Các bệnh lý làm tắc nghẽn các ống mật nhỏ trong gan, chẳng hạn như sỏi mật, viêm túi mật, ung thư đường mật,…
• Bệnh liên quan đến ống mật chung ngoài gan: Các bệnh lý làm tắc nghẽn ống mật chung ngoài gan, chẳng hạn như sỏi mật, viêm tụy,…

Các dấu hiệu vàng da thường gặp

Gợi ý: Nguyên nhân gây chuột rút ban đêm và cách khắc phục hiệu quả

4. Vàng da ở người lớn có gây nguy hiểm không? 

Vàng da là hiện tượng da, niêm mạc, kết mạc mắt có màu vàng. Đây là triệu chứng của nhiều bệnh lý, trong đó có các bệnh lý gan, mật, tụy, bệnh tan máu, bệnh tự miễn,…

Hiện tượng vàng da ở người lớn

Về cơ bản, đây chỉ là triệu chứng, không phải là bệnh. Vì vậy, chỉ dựa vào hiện tượng vàng da thì không thể đánh giá được mức độ nguy hiểm của bệnh. Để đánh giá mức độ nguy hiểm, bạn cần xác định nguyên nhân gây ra.

Bệnh vàng da ở người lớn

4.1 Nhóm bệnh liên quan đến hồng cầu

Hồng cầu bị tăng tốc độ phá hủy

Đây là tình trạng hồng cầu bị tăng tốc độ phá hủy do một số nguyên nhân bệnh lý, khiến bilirubin được sản xuất quá mức so với bình thường. Gan là cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa bilirubin từ máu thành mật. Nhưng trong trường hợp này, gan không thể kịp chuyển hóa bilirubin dư thừa. Dẫn tới sự tồn đọng bilirubin trong máu và gây vàng da.

Nhóm bệnh liên quan đến hồng cầu

Các dạng bệnh lý phá hủy hồng cầu bao gồm:

• Bệnh hồng cầu hình liềm: Là một bệnh di truyền khiến hồng cầu có hình dạng bất thường. Hồng cầu hình liềm dễ vỡ và bị phá hủy sớm hơn so với bình thường.
• Bệnh thalassemia: Là một nhóm các bệnh di truyền khiến cơ thể không sản xuất đủ hemoglobin – protein trong hồng cầu giúp mang oxy đi khắp cơ thể. Khiến hồng cầu dễ vỡ và bị phá hủy sớm hơn so với bình thường.
• Bệnh thiếu men glucose 6-phosphate dehydrogenase: Là một bệnh di truyền khiến cơ thể không sản xuất đủ enzyme cần thiết để bảo vệ hồng cầu. Hồng cầu bị hư hại dễ vỡ và bị phá hủy sớm hơn bình thường.
• Hội chứng tăng ure máu tán huyết: Là một tình trạng hiếm gặp khiến cơ thể sản xuất quá nhiều bilirubin. Bilirubin dư thừa có thể gây phá hủy hồng cầu.
• Sốt rét là một bệnh nhiễm trùng do ký sinh trùng gây ra. Chúng tấn công hồng cầu và khiến chúng bị phá hủy.
• Tụ máu ở mô: Là sự tích tụ máu ở một khu vực của cơ thể. Tụ máu có thể gây phá hủy hồng cầu.

Thiếu hụt hồng cầu gây vàng da

Gợi ý: Loạn thị và cận thị: Khái niệm, phân biệt và cách phòng tránh

4.2 Nhóm bệnh liên quan đến tế bào gan

Nhóm bệnh liên quan đến tế bào gan

Tình trạng tế bào gan bị tổn thương, khiến bilirubin không được chuyển hóa từ máu thành mật, dẫn tới sự tồn đọng bilirubin trong máu và gây vàng da.

Các bệnh lý liên quan đến tế bào gan

Các dạng bệnh lý liên quan đến tế bào gan bao gồm:

• Viêm gan cấp: Viêm gan cấp là tình trạng gan bị viêm do virus, vi khuẩn, rượu, thuốc hoặc bệnh tự miễn. Viêm gan cấp có thể gây tổn thương tế bào gan, khiến bilirubin không được chuyển hóa từ máu thành mật.
• Xơ gan: Xơ gan là tình trạng gan bị tổn thương nghiêm trọng, khiến các tế bào gan bị thay thế bằng mô sẹo. Mô sẹo có thể cản trở quá trình chuyển hóa bilirubin từ máu thành mật.
• Ung thư di căn vào gan: Ung thư di căn vào gan có thể gây tổn thương tế bào gan, khiến bilirubin không được chuyển hóa từ máu thành mật.
• Một số hội chứng di truyền: Một số hội chứng di truyền hiếm gặp có thể gây tổn thương tế bào gan, khiến bilirubin không được chuyển hóa từ máu thành mật.

Tình trạng tế bào gan bị tổn thương

Đọc thêm: Nguyên nhân gây ung thư mắt và các dấu hiệu nhận biết sớm nhất

4.3 Nhóm bệnh liên quan đến ống mật chủ

Nhóm bệnh liên quan đến ống mật chủ

Là tình trạng ống mật chủ bị tắc nghẽn, khiến dịch mật không thể chảy xuống ruột non và bị thẩm thấu vào máu, dẫn tới sự tồn đọng bilirubin trong máu và gây vàng da.

Tình trạng ống mật chủ bị tắc nghẽn

• Sỏi mật là những viên rắn hình thành trong túi mật. Có thể di chuyển xuống ống mật chủ và gây tắc nghẽn.
• Ung thư đầu tụy có thể gây tắc nghẽn ống mật chủ.
• Viêm tụy cấp có thể gây phù nề và tắc nghẽn ống mật chủ.
• Hẹp đường dẫn mật có thể do biến chứng của viêm hoặc do phẫu thuật.
• Ung thư túi mật có thể phát triển và xâm lấn ống mật chủ, gây tắc nghẽn.
• Viêm đường mật có thể do các bệnh lý như xơ gan tiên phát hoặc viêm đường mật xơ hóa, hoặc do một số loại thuốc.

Vàng da tắc mật

Xem thêm: Cách trị đau mắt đỏ tại nhà giảm đau nhanh chóng, hiệu quả nhất

4.4 Nhóm bệnh vàng da do thuốc

Bệnh vàng da do thuốc

Thuốc là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vàng da. Thuốc có thể gây ra theo hai cơ chế chính:

• Vàng da ứ mật: Thuốc có thể gây viêm hoặc tắc nghẽn ống mật. Khiến dịch mật không thể chảy xuống ruột non. Bilirubin trong dịch mật sẽ tràn vào máu và gây vàng da.
• Vàng da do viêm gan: Thuốc có thể gây tổn thương tế bào gan. Khiến bilirubin không được chuyển hóa từ máu thành mật.

Thuốc hạ cholesterol gây vàng da

Các loại thuốc gây vàng da bao gồm:

Hiện tượng vàng da do sử dụng thuốc

• Thuốc kháng sinh: Chẳng hạn như erythromycin, tetracycline và chloramphenicol, có thể gây viêm đường mật.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các NSAIDs, chẳng hạn như ibuprofen và naproxen. Có thể gây tổn thương tế bào gan.
• Thuốc điều trị ung thư: Chẳng hạn như methotrexate và azathioprine. Có thể gây tổn thương tế bào gan.
• Thuốc hạ cholesterol: Một số loại thuốc hạ cholesterol, chẳng hạn như statin. Có thể gây tổn thương tế bào gan.
• Thuốc chống động kinh: Một số loại thuốc chống động kinh. Chẳng hạn như phenytoin và carbamazepine, có thể gây tổn thương tế bào gan.
• Thuốc chống trầm cảm: Chẳng hạn như amitriptyline và imipramine. Có thể gây tổn thương tế bào gan.

Các loại thuốc gây vàng da

Gợi ý: Đục thủy tinh thể: Đi tìm nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và phân loại

5. Chẩn đoán nguyên nhân vàng da cụ thể như nào ?

Vàng da là một triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm bệnh lý gan, đường mật, máu và nội tiết. Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân, cần dựa vào cả tiền sử, khám thực thể và cận lâm sàng.

Chẩn đoán nguyên nhân vàng da

5.1 Tiền sử

Tiền sử bệnh lý của bệnh nhân có thể cung cấp nhiều thông tin hữu ích để chẩn đoán nguyên nhân. Ví dụ, bệnh nhân có tiền sử uống nhiều rượu thì có thể nghi ngờ bệnh gan do rượu. Hay bệnh nhân có tiền sử tiêm chích ma túy thì có thể nghi ngờ viêm gan do virus. Bệnh nhân có tiền sử sử dụng thuốc thì có thể nghi ngờ do thuốc.

Tiền sử bệnh lý của bệnh nhân

Gợi ý: Ai cần bổ sung vitamin A? Lưu ý sử dụng vitamin A hiệu quả và an toàn

5.2 Khám thực thể

Khám thực thể cũng có thể cung cấp một số dấu hiệu gợi ý về nguyên nhân. Ví dụ, bệnh nhân có vàng da kèm theo đau bụng từng cơn thì có thể nghi ngờ tắc đường mật do sỏi. Bệnh nhân có gan to, cứng thì có thể nghi ngờ xơ gan hoặc ung thư gan.

Chẩn đoán vàng da khám thực thể

5.3 Cận lâm sàng

Định lượng bilirubin máu

Cận lâm sàng là phương pháp quan trọng để chẩn đoán chính xác nguyên nhân. Các xét nghiệm cận lâm sàng thường được sử dụng để chẩn đoán bao gồm:

Xét nghiệm chức năng gan

• Định lượng bilirubin máu: Bilirubin là một chất màu vàng được tạo ra từ sự phân hủy của hemoglobin. Bilirubin trong máu có thể được chia thành hai loại: bilirubin trực tiếp và bilirubin gián tiếp. Bilirubin gián tiếp tăng cao gợi ý nguyên nhân là do tan máu, bệnh gan hoặc tắc đường mật.
• Xét nghiệm chức năng gan: Xét nghiệm chức năng gan bao gồm các xét nghiệm đánh giá hoạt động của gan. Chẳng hạn như ALT, AST, phosphatase kiềm, bilirubin, albumin, INR. Xét nghiệm chức năng gan có thể giúp chẩn đoán các bệnh lý gan như viêm gan, xơ gan, ung thư gan.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chẩn đoán hình ảnh có thể giúp phát hiện các tổn thương ở gan, đường mật và các cơ quan khác. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng để chẩn đoán bao gồm siêu âm bụng, CT scan, MRI.

Chẩn đoán chính xác nguyên nhân vàng da

Xem thêm: Uống gì tốt khi gan nhiễm mỡ để hỗ trợ tốt nhất đối với sức khỏe

6. Khi nghi bị vàng da, bạn nên làm gì?

Khám lâm sàng

Việc đầu tiên bạn cần là đến khám tại các cơ sở y tế. Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng, hỏi về tiền sử bệnh tật và các triệu chứng đi kèm. Đồng thời chỉ định các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán nguyên nhân.

Xét nghiệm máu

Các bước cần làm khi nghi bị vàng da:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám tổng quát, kiểm tra các dấu hiệu và triệu chứng. Chẳng hạn như vàng da ở da, niêm mạc, lòng trắng mắt và nước tiểu.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp đánh giá mức độ bilirubin trong máu. Chức năng gan và các dấu hiệu của các bệnh lý khác.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chẩn đoán hình ảnh có thể giúp phát hiện các tổn thương ở gan, đường mật và các cơ quan khác.

Chẩn đoán hình ảnh

Xem thêm: Viêm giác mạc có mù không? Triệu chứng và cách điều trị

7. Một số biện pháp phòng ngừa vàng da

Vệ sinh thực phẩm tránh ăn phải thức ăn bị nhiễm khuẩn

Vàng da có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng, do đó việc phòng ngừa là rất quan trọng. Dưới đây là một số cách phòng ngừa như sau:

Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin

• Vệ sinh an toàn thực phẩm: Tránh ăn phải thức ăn bị nhiễm khuẩn. Như thức ăn sống, tái, thức ăn không được bảo quản đúng cách,…
• Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin: Một số loại vắc-xin có thể giúp phòng ngừa. Chẳng hạn như vắc-xin viêm gan A, B, C,…
• Rượu bia và các chất kích thích có thể gây hại cho gan. Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý gây hiện tượng này.
• Hạn chế sử dụng thuốc có hại cho gan. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Tránh sử dụng rượu bia và các chất kích thích

Ngoài ra, bạn cũng nên có lối sống lành mạnh để giúp bảo vệ gan, chẳng hạn như:

Thường xuyên tập thể dục

• Ăn nhiều rau củ quả, trái cây. Hạn chế ăn đồ ăn nhanh, đồ chiên rán, đồ ăn nhiều dầu mỡ,…
• Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe và sức đề kháng của cơ thể. Giúp bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây hại.
• Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì.

Ăn uống cân bằng, lành mạnh

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý.

Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì

Gợi ý: Suy gan nên ăn uống như thế nào để tăng cường chức năng gan tốt nhất

8. Lời kết

Vàng da là một triệu chứng có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Do đó, khi nghi bị vàng da, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hy vọng bài viết trên đây của Quatanghanquoc đã giúp bạn hiểu rõ về bệnh vàng da và cách phòng tránh hiệu quả.

• Đau lưng và các thực phẩm hổ trợ bệnh đau lưng
• Trễ kinh có nguy hiểm không? Nguyên nhân và các bệnh làm trễ kinh
• Tức ngực là bệnh gì? Những bệnh liên quan đến tức ngực

9. Những thắc mắc liên quan về vàng da

About Mr Tâm chuyên gia sức khoẻ

Mr Tâm là một trong những chuyên gia sức khoẻ hàng đầu tại Tâm An shop với kinh nghiệm 7 năm trong lĩnh vực thực phẩm chức năng anh vừa là người dùng vừa là người tư vấn và là người có kiến thức về sản phẩm cũng như có kiến thức về y khoa tổng hợp nên những tư vấn đến từ anh vô cùng đa chiều và đặc biệt là có tâm và phù hợp nhất cho khách hàng. Ngoài ra Mr Tâm còn là người có kiến thức rất rõ về các sản phẩm thường xuyên trao đồi và họp dự thảo các sản phẩm do công ty sản xuất tổ chức nên sẽ dễ dang giải đáp mọi thắc mắc của khách hàng. Mr Tâm là người trực tiếp làm việc với các y bác sĩ , chuyên gia khác để đem lại lời khuyên tốt nhất với khách hàng cũng như sẽ trực tiếp giải quyết về các vấn đề liên quan đề hàng hoá và chính sách của shop.

View all posts by Mr Tâm chuyên gia sức khoẻ →